Lao động trong khu vực nông nghiệp, nông thôn đang chiếm tới 71,1% lực lượng lao động cả nước. Trong đó lực lượng lao động có tỷ lệ các nhóm tuổi 15 - 29 tuổi chiếm tới 1/3 tổng dân số trong độ tuổi lao động. Vậy nhưng tỷ lệ việc làm của khu vực nông thôn lại tỷ lệ nghịch với lực lượng lao động.
Điều đáng nói là chất lượng việc làm tại khu vực này rất thấp và không được cải thiện nhiều sau Chiến lược việc làm 10 năm trước (2001-2010). Hiện nay, việc làm giản đơn, không cần kỹ năng chiếm gần 40% tổng việc làm của cả nước, ở khu vực thành thị tỉ lệ này là 18,1% nhưng khu vực nông thôn thì chiếm gần 50% tổng việc làm.
Trong Báo cáo nghiên cứu việc làm tại nông thôn do Văn phòng Hỗ trợ Tư vấn Phản biện và Giám định Xã hội (OSEC), Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) thực hiện phân tích: Phần lớn lao động nông thôn mặc dù có đủ việc làm, thậm chí làm việc nhiều giờ nhưng vẫn rất khó khăn trong việc cải thiện thu nhập, lực cản chính là do chất lượng lao động còn thấp. Điều này làm ảnh hưởng trực tiếp tới năng suất lao động xã hội, quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động, đặc biệt là khả năng rút lao động nông thôn ra khỏi ngành nông nghiệp.
Khoảng trống về chính sách
Ước tính Việt Nam đang có khoảng 20 chính sách khác nhau liên quan tới vấn đề lao động, việc làm ở khu vực nông thôn. Mặc dù có một hệ thống chính sách được coi là tương đối hoàn chỉnh để phát triển một thị trường lao động năng động, hiệu quả nhưng trên thực tế hệ thống chính sách này vẫn còn tồn tại nhiều bất cập, hạn chế đôi khi cản trở trực tiếp tới việc phát triển thị trường lao động. Theo OSEC và VUSTA, lao động nông nghiệp và lao động tại các khu vực phi chính thức hiện vẫn chưa nhận được những hỗ trợ từ phía Bộ Luật Lao động. Thêm vào đó là hệ thống chính sách dạy nghề, tạo việc làm tuy đa dạng nhưng lại đang bộc lộ sự chồng chéo từ khâu thiết kế, thực hiện, quản lý…thậm chí là đối tượng thụ hưởng…
Nhiều chuyên gia kinh tế lo ngại: Để triển khai được Đề án đào tạo mỗi năm 1 triệu lao động nông thôn nói riêng đến năm 2020 - đề án được kỳ vọng sẽ tạo ra những thay đổi cả về chất và lượng, đối với lao động nông thôn nói chung và lực lượng lao động Việt Nam nói riêng, thì Việt Nam sẽ phải có rất nhiều các tác động chính sách khác về đất đai, tín dụng, giáo dục…mới có thể thực hiện được mục tiêu này.
Làm sao để cải thiện?
Giải quyết vấn đề việc làm cho lao động nông thôn hiện nay đang gặp nhiều trở ngại do gia tăng nguồn cung lao động ở mức cao. Tình trạng thu hẹp diện tích đất nông nghiệp, trong khi khả năng thu hút đầu tư của các doanh nghiệp vào lĩnh vực này còn hạn chế, khiến cho bài toán tạo việc làm gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, vấn đề quản lý theo hộ khẩu khiến cho người lao động di cư gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục... Chính vì vậy, các chuyên gia về việc làm của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) cho rằng, giải quyết những thách thức về việc làm cần thúc đẩy tăng trưởng việc làm trong khu vực kinh tế chính thức và nâng cao chất lượng việc làm trong ngành nông nghiệp và khu vực kinh tế phi chính thức của khu vực phi nông nghiệp.
Trong Báo cáo nghiên cứu việc làm tại nông thôn do OSEC và VUSTA thực hiện cũng chỉ ra, đào tạo nghề cho lao động nông thôn được coi là một trong những giải pháp quan trọng hàng đầu để nâng cao chất lượng lao động cho khu vực này. Đào tạo nghề cần phải dựa trên nhu cầu thực tế của người lao động và xã hội, gắn đào tạo nghề với giải quyết việc làm. Xã hội hóa các hoạt động đào tạo nghề là một trong những chủ trương quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo nghề. Bên cạnh đó, cần nâng cao công tác tuyên truyền, định hướng nghề nghiệp cho lao động nông thôn đúng mức, bởi rất nhiều lao động ở nông thôn hiện nay còn thiếu định hướng về nghề nghiệp. Thêm vào đó, cần có nhiều thông tin về thị trường lao động nhằm tạo ra sự gắn kết giữa các cơ sở đào tạo với các cơ sở sử dụng lao động, đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp./.
Ven
