Nghề gốm ở Phù Lãng được hình thành và phát triển vào khoảng thời Trần, thế kỷ XIV. Gốm Phù Lãng có nét riêng biệt, đó là những sản phẩm gốm men nâu, nâu đen, vàng nhạt, vàng thẫm, vàng nâu… mà người ta gọi chung là men da lươn. Nét đặc trưng nổi bật của gốm Phù Lãng là sử dụng phương pháp đắp nổi theo hình thức chạm bong, còn gọi là chạm kép, màu men tự nhiên, bền và lạ.Nguyên liệu làm gốm Phù Lãng là đất sét có màu hồng đỏ gạch được những người thợ chế biến thật nhuyễn mịn rồi đưa lên bàn xoay để chuốt (phương pháp tạo hình bằng tay) thành nhiều loại sản phẩm khác nhau, đợi khi sản phẩm se bớt rồi tiến hành tráng men. Men gồm có tro đốt cây rừng, vôi sống, sỏi nghiền nhỏ, bùn phù sa trắng trộn lẫn với nhau thành chất lỏng rồi dùng chổi lông quét lớp men này lên sản phẩm, sau đó đợi khô cho vào lò nung.

Sản phẩm gốm sau khi nung ở nhiệt độ cao sẽ chuyển sang hai màu men chủ đạo là nâu vàng và nâu đen (thường gọi là men da lươn). Gốm Phù Lãng có dáng mộc mạc, thô phác nhưng khỏe khoắn, chứa đựng vẻ đẹp nguyên sơ của đất với lửa, rất đậm nét của điêu khắc tạo hình. Đây cũng là điều làm nên sức hút đặc biệt của gốm Phù Lãng.Gốm Phù Lãng được nhiều thế hệ người Việt Nam yêu thích bởi tính hữu dụng. Ở vùng làng quê, nhà nào mà không có chum tương, vại cà, cái âu, cái ấm đất, cái chậu sành… Đến Phù Lãng thật dễ dàng để có thể tìm thấy những chum, vại, ấm tích, bình vôi, tiểu sành… Ngày nay, với mong muốn đưa sản phẩm gốm nổi tiếng vươn xa các nghệ nhân của làng gốm với đôi bàn tay khéo léo, tài hoa đã sáng tạo ra nhiều mặt hàng gốm mỹ nghệ như các loại đôn, ấm chén, hoa, chậu cảnh, chậu hoa, các loại con vật như chó, nghê, cá, rồng… được nhiều người chuộng dùng.

Đặc biệt, các sản phẩm gốm trang trí nội ngoại thất, gốm trang trí sân vườn như bình lọ hoa nghệ thuật, hay các sản phẩm tranh gốm nổi tiếng như: tranh vinh quy bái tổ, tranh sen hạc, tranh bắt cá, đồng quê, tranh phong cảnh, tranh tứ quý, tranh phố cổ, tranh cá chép hóa rồng, tranh trừu tượng… đang được nhiều khách hàng tìm đến. Những năm gần đây, làng nghề có một thế hệ nghệ nhân mới được đào tạo từ trường mỹ thuật. Với kiến thức được học, họ đang thổi hồn vào đất, sáng tạo và phát triển những tinh hoa của nghề gốm với nghệ thuật tạo hình khối, hoa văn làm ra hàng loạt sản phẩm gốm mỹ thuật như: Tranh gốm; Lọ hoa; Gốm trang trí, gốm ốp tường... Sản phẩm gốm Phù Lãng nhờ đó mà ngày càng được nhiều người biết, gần gũi với cuộc sống hiện đại hơn.

Làng Phù Lãng hiện còn bảo lưu được nhiều nét văn hóa đặc trưng của một làng Việt cổ vùng đồng bằng Bắc bộ. Cùng với các dấu tích văn hóa vật chất, công trình kiến trúc cổ như chùa Cao, chùa Phúc Long, các ngôi nhà cổ còn có dấu tích nền móng của nhiều lò nung gốm xưa và các sản phẩm gốm cổ… Chính vì điều đó mà ngày càng có nhiều du khách trong và ngoài nước tìm về với Phù Lãng để tham quan, tìm hiểu những nét văn hóa đặc trưng trong không gian văn hóa Việt này.

Thanh Hòa