Nguyên nhân của tình trạng thiếu lao động có tay nghề cao là do hoạt động đào tạo trong các nhà trường hiện nay chưa thật sự gắn với nhu cầu của doanh nghiệp, nguồn cung vẫn chưa đuổi kịp cầu. Hậu quả là các doanh nghiệp rất khó khăn về nhân sự - thiếu kỹ thuật lành nghề. Ngay cả kỹ sư mới ra trường về doanh nghiệp vẫn phải tiếp tục đào tạo. Thậm chí, có những nghề còn chưa có trường đào tạo như nghề gỗ, da giày, hóa chất… Bà Trần Thu Huyền - Tổng giám đốc Công ty cổ phần sơn châu Á cho biết, hiện chưa có trường nghề nào đào tạo lao động trong lĩnh vực sản xuất hóa chất, nên các doanh nghiệp đều phải tuyển lao động từ các ngành nghề khác để tự đào tạo cho mình.

Để khắc phục những bất cập trong công tác đào tạo nghề thời gian qua, nhiều chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo phải cùng nhau trong xây dựng tiêu chuẩn, kỹ năng nghề, thiết kế chương trình. Nhà trường dạy lý thuyết, doanh nghiệp đào tạo kỹ năng nghề và kèm cặp tại doanh nghiệp. Hiện nay trong Bộ Công Thương đã có nhiều trường thực hiện đào tạo nghề theo phương án này. Trường ĐH Công nghiệp Hà Nội đã ký hợp đồng mỗi năm đào tạo 1.000 sinh viên trình độ cao đẳng cho Tập đoàn Hồng Hải của Đài Loan. Tập đoàn chịu trách nhiệm cung cấp toàn bộ thiết bị, chi phí điện, vật tư và công giáo viên đào tạo trong 6 tháng. Sau đó các sinh viên ra trường đều làm việc ở các doanh nghiệp của Đài Loan. Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật công nghiệp (Nam Định) đã cùng Công ty cổ phần May Nam Hà xây dựng chương trình đào tạo theo đúng vị trí công tác sau này của học sinh, có sự tham gia hướng dẫn thực hành của cán bộ phụ trách sản xuất đến từ doanh nghiệp. Do đó, ngay sau khi tốt nghiệp, học sinh đã phát huy hiệu quả những kiến thức được học. Trường Trung cấp kỹ thuật nghiệp vụ Sông Hồng ngoài chỉ tiêu đào tạo 310 công nhân/năm cho Tổng công ty Sông Hồng, Trường còn liên kết đào tạo công nhân cho Tổng công ty lắp máy Việt Nam (Lilama). Số học sinh này được đào tạo 18 tháng, qua kỳ thi tốt nghiệp và kiểm tra tay nghề sẽ được đảm bảo việc làm phù hợp với ngành nghề đào tạo tại Lialama và các đơn vị thành viên. Ngoài ra, trường còn ký hợp đồng với công ty TNHH 1 thành viên xây lắp dầu khí Hà Nội đào tạo nghề cốt thép biết hàn và nề hoàn thiện, tổ chức liên kết đào tạo nghề cho các đơn vị, doanh nghiệp ở các tỉnh lân cận như Yên Bái, Lào Cai có hiệu quả. Các học sinh, sinh viên khi tốt nghiệp ra trường đều được tổ chức giới thiệu việc làm cũng như tư vấn tìm việc làm tại các doanh nghiệp phù hợp với ngành nghề được đào tạo.

Tuy vậy, trên thực tế, chưa có nhiều doanh nghiệp chủ động đến các trường đặt vấn đề hợp đồng đào tạo về nghề mà doanh nghiệp đang cần. Các doanh nghiệp cũng chưa thấy rằng mình cần có trách nhiệm chi trả một phần kinh phí đào tạo nguồn nhân lực cho các trường đã cung cấp học sinh tốt nghiệp để tái đầu tư trang thiết bị. bản thân nhiều trường cũng chưa năng động tìm hiểu, liên kết mà vẫn đào tạo theo năng lực của trường chứ không phải đào tạo theo nhu cầu doanh nghiệp. Hậu quả là học sinh ra trường vẫn thiếu việc làm, trong khi các doanh nghiệp vẫn thiếu lao động có tay nghề cao.

Rõ ràng, để việc liên kết đào tạo nghề ngày càng hiệu quả thì việc phối hợp đào tạo giữa doanh nghiệp và cơ sở đào tạo là vô cùng quan trọng. Một mặt, các cơ sở dạy nghề phải chủ động điều tra để có được thông tin về nhu cầu doanh nghiệp để tổ chức đào tạo phù hợp. Mặt khác, các doanh nghiệp cũng phải chủ động đặt hàng, hợp tác với các cơ sở đào tạo. Với cách làm này, nhà trường được hỗ trợ về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, doanh nghiệp có lao động phù hợp nhu cầu sử dụng và sinh viên có việc làm ngay sau khi tốt nghiệp.
 

Khánh Chi