Hiện nay trên cả nước có khoảng 4.575 làng nghề, trong đó có hơn 1.300 làng nghề truyền thống, giải quyết việc làm cho 11 triệu lao động nông thôn. Song thực tế khá phổ biến tình trạng làng nghề vi phạm pháp luật về môi trường.

Qua khảo sát của Viện Khoa học và Công nghệ môi trường - Đại học Bách khoa Hà Nội, có tới 100% mẫu nước thải ở các làng nghề có thông số vượt quá tiêu chuẩn cho phép, nguồn nước mặt và nước ngầm nơi đây đều có dấu hiệu ô nhiễm. Đơn cử, làng nghề sản xuất bún Phú Đô (xã Mễ Trì, huyện Từ Liêm, TP Hà Nội), hàm lượng BOD trong nước thải vượt tiêu chuẩn cho phép từ 3 - 4 lần, cặn lơ lửng, chất hữu cơ, nitơ, phốt pho trong nước thải rất cao. Ông Nguyễn Văn Ngoan, Chủ tịch Hội làng nghề chạm bạc Đồng Xâm (Thái Bình) cũng cho biết: mỗi tháng, làng nghề chạm bạc hóa mạ trung bình 5 tấn thau, 2 tạ bạc, 30kg vàng. Nguồn nước thải nơi đây không qua xử lý mà thải thẳng xuống ao, hồ cho nên có rất nhiều thành phần độc hại, vượt tiêu chuẩn cho phép từ 1,5 – 2 lần.

Phường Châu Khê (thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh) có 123 cơ sở sản xuất kinh doanh của làng nghề tái chế kim loại chưa xây dựng hệ thống xử lý khí thải và nước thải. Các chất thải rắn cũng không được thu gom. Hầu hết các cơ sở đều chưa lập báo cáo đánh giá tác động môi trường hay cam kết bảo vệ môi trường.Nguyên nhân là do kinh phí xây dựng hệ thống xử lý ô nhiễm chiếm từ 5 - 25% tổng kinh phí đầu tư của một cơ sở sản xuất, nên hầu hết các làng nghề đều xả thẳng chất thải, nước thải vào hệ thống công cộng hoặc các ao hồ trong khu vực.

 Chính phủ đã quyết định dành 5.863 tỷ đồng cho Chương trình mục tiêu quốc gia khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường trong giai đoạn 2012 – 2015, trong đó có 2.420 tỷ đồng dành cho dự án khắc phục ô nhiễm ở 47 làng nghề (Ngân sách Trung ương chi 1.420 tỷ đồng, địa phương đóng góp 700 tỷ đồng, huy động từ các tổ chức cá nhân 300 tỷ đồng). Cũng trong phạm vi hoạt động của Chương trình trên, sẽ tiến hành cải thiện và phục hồi môi trường đối với 100 khu vực bị ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu gây ra. Nguồn vốn dành cho dự án này là 1.010 tỷ đồng (Ngân sách trung ương 510 tỷy đồng, địa phương đóng góp 500 tỷ đồng).

Các Bộ: Công Thương, Tài nguyên &Môi trường, Nông nghiệp & PTNT, Khoa học công nghệ được giao thực hiện chương trình này.Những cách thức xử lý khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường tại các làng nghề, khu vực bị ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng bao gồm: xem xét hỗ trợ xây dựng hệ thống thu gom và xử lý chất thải tập trung; hỗ trợ chuyển đổi sang nghề sản xuất không gây ô nhiễm; xử lý ô nhiễm, cải thiện môi trường khu vực trong làng bị ô nhiễm sau khi đã di dời các công đoạn sản xuất gây ô nhiễm; cô lập, cách ly, bao vây ngăn chặn ô nhiễm do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu ra môi trường xung quanh; xây dựng các hệ thống an toàn để ngăn ngừa người dân và gia súc tiếp xúc với khu vực bị ô nhiễm;....Ông Hồ Kiên Trung - Cục Quản lý chất thải và cải thiện môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, sắp tới Bộ Tài Nguyên và Môi trường sẽ phối hợp với các Bộ liên quan ban hành tiêu chí xác định làng nghề bị ô nhiễm đặc biệt nghiêm trọng. Tiêu chí này sẽ là cơ sở hàng năm xác định các làng nghề bị ô nhiễm đặc biệt nghiêm trọng.

Ngọc Loan