Từ những kết quả rà soát đưa ra, Bộ Công Thương có những giải pháp khắc phục những hạn chế, bất cập đồng thời đưa ra kiến nghị nhằm tiếp tục phát huy vai trò và đóng góp quan trọng của các CCN vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Kết quả rà soát

Theo báo cáo của các địa phương, số liệu đến tháng 6/2012, kết quả rà soát CCN và các dự án đầu tư trong các CCN cho thấy, trên cả nước có 878 CCN với tổng diện tích đất quy hoạch sử dụng là 32.481 ha đã có quyết định thành lập hoặc đã được phê duyệt dự án đầu tư xây dựng hạ tầng, hoặc đã quy hoạch chi tiết xây dựng trước ngày 5/10/2009, hoặc nằm trong quy hoạch và có dự án đầu tư sản xuất kinh doanh trong cụm. Trong số các CCN này có 786 CCN hình thành trước khi Quyết định số 105/2009/QĐ-TTg ngày 19/8/2009 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế quản lý CCN có hiệu lực.

Trong công tác đầu tư hạ tầng, cả nước đã có 664 CCN được phê duyệt quy hoạch chi tiết xây dựng, trong đó, có 311 CCN đã được phê duyệt dự án đầu tư hạ tầng hoặc cấp giấy chứng nhận đầu tư, đang thực hiện các thủ tục hoặc đã, đang tổ chức thi công xây dựng. Hình thức đầu tư chủ yếu đối với các CCN thời gian qua là vừa đầu tư hạ tầng vừa cho thuê đất. Tuy nhiên, việc triển khai đầu tư xây dựng hạ tầng CCN tại hầu hết các địa phương nhìn chung đều chậm. Nguyên nhân chủ yếu là do vốn đầu tư cho hạ tầng cơ sở CCN tương đối lớn trong khi nguồn vốn từ ngân sách địa phương và vốn của chủ đầu tư khá là hạn hẹp; việc huy động vốn từ doanh nghiệp đầu tư sản xuất kinh doanh trong cụm cũng còn rất nhiều khó khăn.

Kết quả rà soát tình hình hoạt động của các CCN cũng cho thấy, trong số 614 CCN trên cả nước đã thu hút được trên 7.312 dự án đầu tư, sản xuất, tạo việc làm cho khoảng 461.000 lao động. Tỷ lệ lấp đầy bình quân của các CCN đang hoạt động, trung bình đạt khoảng 50%. Tuy nhiên, đa số các CCN đều chưa hoàn thiện hạ tầng, đặc biệt là việc đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải chung của các CCN chưa được quan tâm đúng mức.

Cũng theo số liệu từ các báo cáo rà soát CCN, cả nước có 415 CCN đang trong tình trạng chậm triển khai hoặc triển khai kém hiệu quả (bình quân, chiếm khoảng 23% về số lượng so với các CCN theo quy hoạch), trong đó có 135 CCN đang triển khai đầu tư hạ tầng và 280 CCN chưa triển khai đầu tư. Về dự án đầu tư trong các CCN, có 315 dự án chậm triển khai theo tiến độ hoặc không tuân thủ theo quy định của pháp luật, trong đó 175 dự án chưa triển khai, 116 dự án triển khai chậm, 24 dự án không tuân thủ theo quy định của pháp luật.

Nguyên nhân của việc chậm triển khai đầu tư ở các CCN hay hiệu quả đầu tư kém chủ yếu là do thiếu vốn đầu tư hạ tầng, khó khăn trong quá trình giải phóng mặt bằng, khó kêu gọi và thu hút doanh nghiệp vào cụm, hạ tầng ngoài hàng rào CCN còn kém. Đối với CCN chưa triển khai đầu tư hạ tầng, việc chậm triển khai chủ yếu là do các CCN đã quy hoạch nhưng chưa có chủ đầu tư hạ tầng để triển khai thực hiện hoặc đã có chủ đầu tư nhưng thiếu vốn, khó khăn trong thực hiện thủ tục đền bù, giải phóng mặt bằng. Các nguyên nhân dẫn đến việc chậm triển khai của các dự án đầu tư trong CCN đó là khó khăn về vốn để sản xuất kinh doanh và mở rộng dự án như đã đăng ký, cơ sở hạ tầng của CCN không thuận lợi, doanh nghiệp hoạt động không hiệu quả, khó khăn về nguồn nguyên liệu và thị trường tiêu thụ sản phẩm... Đối với các dự án không tuân thủ theo quy định của pháp luật, vi phạm chủ yếu là việc không sử dụng hết diện tích đất đã cấp, chưa thực hiện đúng cam kết bảo vệ môi trường, không trả tiền thuê đất theo quy định, tự ý cho doanh nghiệp khác thuê để sản xuất kinh doanh gây ô nhiễm môi trường, một số doanh nghiệp hoạt động không đúng ngành nghề đăng ký.

Giải pháp tháo gỡ

Từ kết quả rà soát về CCN cho thấy, đa số các CCN chậm triển khai, kém hiệu quả được hình thành trước khi Quy chế quản lý CCN kèm theo Quyết định số 105/2009/QĐ-TTg ngày 19/8/2009 có hiệu lực (Quy chế 105). Để tháo gỡ vướng mắc này, Bộ Công Thương và Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã phối hợp xây dựng và ban hành Thông tư 31/2012/TTLT-BCT-BKHĐT hướng dẫn xử lý CCN hình thành trước khi Quy chế quản lý CCN có hiệu lực. Theo đó, một số phương án xử lý như: rà soát, thành lập lại CCN để đầu tư phát triển nếu tính khả thi cao; điều chỉnh quy mô CCN cho phù hợp hoặc loại bỏ khỏi quy hoạch phát triển CCN, chuyển đổi sang mục đích khác nếu xét thấy việc đầu tư hạ tầng CCN không có hiệu quả. Đối với các CCN chậm triển khai theo quy hoạch hoặc thành lập sau khi Quy chế quản lý CCN có hiệu lực thì cần rà soát lại các CCN này để điều chỉnh quy hoạch phát triển CCN cho phù hợp với điều kiện thực tế. Đối với các dự án đầu tư trong CCN, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần kiên quyết xử lý các dự án chậm triển khai, kém hiệu quả theo quy định của pháp luật.

Tùy theo mức độ chậm tiến độ hoặc mức độ vi phạm quy định của các dự án mà có biện pháp xử lý phù hợp (cắt giảm diện tích đất cho thuê, thu hồi giấy phép đầu tư, chuyển giao cho đơn vị khác thực hiện, xử phạt đối với hành vi vi phạm pháp luật, ...). Ngoài ra, hiện nay nhiều tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã tiến hành xây dựng quy hoạch, bổ sung quy hoạch phát triển CCN trên địa bàn, đã hoàn thiện hồ sơ và đề nghị được thành lập hoặc mở rộng CCN do trên địa bàn chưa có CCN hoặc CCN đã được lấp đầy... Tuy nhiên, thực hiện theo Chỉ thị 07/CT-TTg ngày 02/3/2012 của Thủ tướng Chính phủ thì trong quá trình rà soát CCN, tạm dừng việc bổ sung quy hoạch, thành lập, mở rộng CCN. Vì vậy, Bộ Công Thương đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ (tại Báo cáo số 118/BC-BCT ngày 21/12/2012 về kết quả 02 năm thực hiện Quy chế quản lý CCN và kết quả rà soát quy hoạch, thành lập và hoạt động của các CCN) cho phép UBND các tỉnh, thành phố đã hoàn thành việc rà soát quy hoạch, thành lập, hoạt động của các CCN theo yêu cầu tại Chỉ thị 07/CT-TTg ngày 02/3/2012 của Thủ tướng Chính phủ được tiếp tục thực hiện quy hoạch, bổ sung quy hoạch, thành lập và mở rộng CCN trên địa bàn theo đúng quy định tại Quy chế quản lý CCN.

QL CCN