Trước thực tế này, ngày 29/6, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế TW (CIEM) đã phối hợp cùng Câu lạc bộ DNNN tổ chức diễn đàn “Những vấn đề đặt ra đối với DNNN trước và sau chuyển đổi” nhằm đánh giá lại việc quá trình chuyển đổi của DNNN thời gian qua đồng thời nhấn mạnh đến những thách thức mà DNNN sẽ phải đối mặt.…


Còn khoảng 1.500 DNNN chưa kịp cổ phần hóa

T.S Trần Tiến Cường – Trưởng ban Cải cách và Phát triển DN – CIEM cho biết: theo Nghị định 25/2010/NĐ-CP của Chính phủ, từ 1/7/2010, những DNNN đang tồn tại, nếu không CPH kịp sẽ phải chuyển sang công ty TNHH một thành viên 100% vốn Nhà nước, hoạt động theo Luật DN 2005. Tuy nhiên, đến thời điểm này, mục tiêu CPH 1.000 DN trong giai đoạn 2007 – 2010 vẫn còn bỏ ngỏ. Điều này thể hiện trong 3 năm 2007 - 2009, việc CPH gần như dậm chân tại chỗ, với số DN được CPH trong năm 2007 chỉ là 150 DN, năm 2008 là 98 DN, năm 2009 khoảng 60 DN. Do đó, sẽ còn khoảng 1.500 DNNN chưa kịp CPH sẽ phải chuyển đổi sang công ty TNHH một thành viên trong thời gian tới.
Về việc chuyển đổi sang công ty TNHH một thành viên, tính đến thời điểm này đã có khoảng hơn 300 DNNN độc lập và đơn vị thành viên của tổng công ty, tập đoàn kinh tế Nhà nước đã chuyển thành công ty TNHH một thành viên. Phần lớn trong số này là các DNNN địa phương (chiếm 65,4%), còn lại là các DN do Trung ương quản lý. Việc chuyển đổi này, nhằm đổi mới tổ chức quản lý, cơ chế quản lý của loại hình DN 100% vốn Nhà nước, tạo sự bình đẳng với các DN khác theo thông lệ kinh tế thị trường và yêu cầu hội nhập quốc tế. Thực tế, đây là một quá trình “công ty hóa” của công ty Nhà nước, tạo vị thế cho DNNN thành công ty có địa vị là một pháp nhân kinh tế, có tư cách pháp nhân, tài sản độc lập với các nhân và tổ chức khác, kể cả với Nhà nước. Bên cạnh đó, bảo đảm sự quản lý, giám sát của chủ sở hữu Nhà nước đối với công ty TNHH một thành viên là công ty mẹ thuộc tập đoàn kinh tế Nhà nước.


Khác với cổ phần hóa, chuyển đổi DNNN thành công ty TNHH một thành viên không làm thay đổi sở hữu. Tuy mang tên công ty TNHH, nhưng DN vẫn là của Nhà nước, thay đổi căn bản là ở mặt trách nhiệm. Sau khi chuyển đổi, DN phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về hoạt động của mình, không được “dựa dẫm” vào Nhà nước như trước. Là chủ sở hữu, Nhà nước có quyền và trách nhiệm quản lý kinh doanh đối với DN, nhưng trách nhiệm vật chất của Nhà nước lại chỉ gói gọn trong số vốn đã đầu tư vào DN - đúng nghĩa đen của cụm từ TNHH.


Nhiều khó khăn về chuyển đổi


Theo nhiều chuyên gia kinh tế, Nghị định 25 của Chính phủ đã chỉ định những tổ chức được trao quyền chủ sở hữu công ty TNHH một thành viên. Song, cần thấy rằng những tổ chức đó chỉ được Nhà nước trao quyền chủ sở hữu. Còn chủ sở hữu thực sự của công ty cổ phần (về phần vốn Nhà nước) và công ty TNHH một thành viên vẫn là Nhà nước. Do Nhà nước là một thiết chế, không thể trực tiếp thực hiện quyền chủ sở hữu trong quản lý cụ thể, nên Nghị định 25 phải cá nhân hóa quyền đó. Tuy nhiên, việc đó cũng chưa triệt để. Cá nhân duy nhất được chỉ định làm chủ sở hữu trong một số trường hợp là Thủ tướng Chính phủ. Còn các trường hợp khác, chủ sở hữu được chỉ định đều là tổ chức (Bộ, UBND tỉnh, thành phố, công ty mẹ các loại…).



Điều lo ngại kế tiếp khi chuyển đổi hơn 1.500 DNNN sang công ty TNHH một thành viên là thiếu hụt đội ngũ cán bộ quản trị DN phù hợp. Theo Nghị định 25, những người là chủ tịch, thành viên của hội đồng thành viên hoặc chủ tịch công ty của các công ty TNHH một thành viên 100% vốn Nhà nước được trao quyền hạn khá rộng, tất nhiên là đi kèm với nghĩa vụ tương ứng. Vì vậy, nguy cơ trao quyền cho người không đủ năng lực không phải không có. Đây lại là cái chỗ dựa cho những ý kiến phản đối việc cải cách phương thức và cơ chế thực hiện quyền sở hữu Nhà nước. Một thách thức khác là liệu văn hóa và lối làm việc theo chế độ tập thể như lâu nay ở các DNNN có thay đổi kịp để thích nghi với lề lối làm việc mới theo quy định của pháp luật mà ở đây là theo Luật Doanh nghiệp hay không?


Bên cạnh đó, một số DNNN cũng băn khoăn về việc chuyển đổi sau ngày 1/7 như thế nào? Liệu có nhất thiết phải chuyển đổi sang mô hình công ty TNHH một thành viên? Những DN đang trong quá trình dang dở CPH sẽ tiếp tục thực hiện như thế nào? Trước những thắc mắc này, bà Nguyễn Kim Toàn, Vụ trưởng Vụ Đổi mới DN, Văn phòng Chính phủ cho biết: DN nào đã xác định được giá trị trước 1/7 sẽ tiếp tục CPH, những DN nào chưa làm được thì chuyển thành Công ty TNHH một thành viên. Đối với một số DN thua lỗ, không còn vốn Nhà nước thì cũng phải xử lý dứt điểm để chuyển đổi. Để DN hoạt động hiệu quả, tinh thần chung là giao quyền tự chủ cho DN, nhưng đồng thời tăng cường sự kiểm tra, giám sát của Nhà nước (chủ sở hữu DN).
 

Nguồn: Báo Công Thương điện tử